ÇÖLYAK

    Çölyak hastalığı ince bağırsağın, GLUTEN adlı proteine karşı ömür boyu süren ve kronikleşen alerjisi, hassasiyetidir. Tükettiğimiz besinler ince bağırsakta bileşenlerine ayrıştırılarak kana karışır. Vücudumuzun yeterince gıda alabilmesi, ince bağırsakta çok sayıda bulunan ve villus çıkıntıları olarak adlandırılan kıvrımlar tarafından sağlanır. Çölyak hastaları gluten içeren besinleri tükettiklerinde villus çıkıntılarında tahribata neden olarak kıvrımlar azalıp küçülürler. Böylelikle barsak yüzölçümü giderek azalır ve gıdalar yeterince emilemez. Sonuçta besin yetersizliği ve hastalık belirtileri görülür. Tedavi sıkı bir glutensiz diyettir. Günlük 50 mg gluten alımı bile hasarın devam etmesine neden olur (ki 1 dilim buğday ekmeği 1.6 gram gluten içerir).

   Türkiye’ de tahmini çölyak hastası sayısı 700.000’dir. Diğer bir deyişle her sağlıklı 100 kişiden 1 çölyak hastasıdır.

     Anne sütü ile beslenme süresi, gluten içeren besinlere başlama yaşı ve yenilen glutenli besinlerin miktarı hastalığın hangi yaşta ve nasıl başlayacağını belirleyen faktörlerdir.  Anne sütünün uzun süre verilmeli ve ek gıdalara başlarken 4. ve 7. aylar arasında tahıllar verilmeye başlanmalıdır.

     Çölyak hastalığının belirtileri çocuklar ve yetişkinlerde farklılık göstermektedir. Çocuklarda özellikle karın ağrısı, karında şişlik, ishal, huzursuzluk, iştahsızlık, enfeksiyonlarda artış ve gelişme geriliği, kusma, kilo alamama ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik belirtilerle ortaya çıkabilir. Yetişkinlerde ise; karın bölgesinde öne doğru şişkinlik, yaşa göre kilo azlığı, kas zayıflığı, kansızlık, dışkıda anormallik, büyük tuvalet ihtiyacının artması,  ishal,  kusma, bezginlik, nedeni bilinmeyen karaciğer hastalıkları,  büyüme geriliği,   ağız içinde oluşan aftlar, iştahsızlık, gaz şikayetleri,  eklem ve kemik ağrıları, sinirlilik,   ciltte kaşıntılı döküntüler  görülebilir.

     Gıda intolerans testleri çölyak tanısı koymak için kullanılamaz. Gıda intoleransı ve gıda alerjisi gibi durumlar çölyaktan tamamen farklı tanımlardır. 

   Glutenden Nasıl Uzak Durabilirim?

     Çölyağın tedavisi glutensiz beslenmedir. Genel olarak diyetine sadık kalan bireyde semptomlar azalarak kaybolur. Glutensiz beslenme tedavisi ömür boyu sürdürülmelidir. Tedaviye cevapsızlığın en büyük nedeni diyette gluten kaçağıdır. 

   Çölyak hastalığı olan bir bireyin tüketmemesi gereken besinler aşağıda belirtilmiştir:

·         Buğday

·         Arpa

·         Çavdar

·         Yulaf

·         Buğday ürünü makarna, bulgur, irmik, şehriye, bisküvi

·         Malt kullanılan İçecekler (bira, votka, cin vb)

·         Sakız ve çikolatalar

·         ‘Gluten içerir’ ibaresi bulunan bütün paketli gıdalar.

Buğday ve diğer yasaklı gıdaların yerine tüketilebilecek besinler:

ü  Mısır, pirinç, patates

ü  Kuru fasulye unu, mercimek unu, nohut unu, kestane unu

ü  Glutensiz un ve ekmek çeşitleri

ü  Karabuğday (greçka), kinoa, amarant

     Kişinin diğer besin gruplarından (et, süt, meyve, sebze) sağlıklı ve dengeli bir şekilde tüketmesinde bir sakınca yoktur. Paketli gıdalar alınırken kesinlikle etiket okuma alışkanlığı kazanılması gerekir. Çölyak hastası olan bireyin yemeğinin hazırlanma ve sunum aşamalarında kesinlikle gluten içeren besinlerle teması bulunan kap kacak kullanılmamalı. 

  Çölyak ve glutensiz besinlerle ilgili detaylı bilgiye http://www.colyak.org.tr/   bu linkten ulaşabilirsiniz.